Werkdruk, uitval en rolonzekerheid onderstrepen het belang van begeleiding tijdens én na het ambt
Op 6 maart 2025 publiceerde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de tiende editie van de Staat van het Bestuur. Dit tweejaarlijkse rapport biedt een breed overzicht van trends en ontwikkelingen in het decentraal bestuur – van het functioneren van gemeentebesturen tot de beleving van democratie onder burgers. De editie van 2024 bevestigt wat velen in het veld al langer signaleren: politieke ambtsdragers op lokaal en regionaal niveau staan onder grote druk. En dat heeft gevolgen – niet alleen voor henzelf, maar ook voor de kwaliteit van ons bestuur.
Hoge betrokkenheid, hoge uitval
De meeste ambtsdragers zijn intrinsiek gemotiveerd, blijkt uit het rapport. Ze voelen zich betrokken, verantwoordelijk en dienstbaar aan het algemeen belang. Maar daar staat een zorgwekkende ontwikkeling tegenover: de uitval onder wethouders, raadsleden en andere lokale bestuurders blijft hoog. Werkdruk, persoonlijke aanvallen (online en offline), onduidelijke roldefinities en gebrek aan professionele ondersteuning worden als belangrijke oorzaken genoemd.
De effecten van deze druk zijn zichtbaar: een kortere gemiddelde zittingsduur, verminderde continuïteit, en in sommige gemeenten een nijpend tekort aan kandidaten. Zeker voor jonge, diverse of parttime instromers blijkt de politiek niet altijd een veilige of houdbare omgeving. En dat terwijl juist zij van grote waarde zijn voor de toekomst van het bestuur.
Democratie gewaardeerd – maar ook kwetsbaar
Opvallend is dat Nederlanders hun democratie gemiddeld waarderen met een 8,9. Dat cijfer is historisch hoog. De lokale democratie doet het dus goed – tenminste in perceptie. Maar uit het rapport blijkt ook dat dit vertrouwen niet altijd hand in hand gaat met politieke betrokkenheid of constructieve dialoog. Er is een groeiende groep die zich niet vertegenwoordigd voelt, afhaakt of alternatieve bestuursmodellen aantrekkelijk begint te vinden.
Voor ambtsdragers betekent dit: laveren tussen hoge verwachtingen van burgers, beperkte bestuurlijke ruimte, en een politieke omgeving die steeds sneller en scherper reageert. Zeker op lokaal niveau is het speelveld complexer geworden. Samenwerking met het rijk, uitvoeringsdruk, en publieke verantwoording maken het lastig om koers te houden.
Wat vraagt dit van bestuurders?
De Staat van het Bestuur 2024 maakt duidelijk dat duurzame inzetbaarheid van ambtsdragers méér vraagt dan politieke wil. Het vraagt om structurele ondersteuning, ruimte voor reflectie, en de mogelijkheid om ook tijdig na te denken over wat volgt ná het ambt.
Bij LoopbaanNaPolitiek herkennen we de signalen uit dit rapport. Of het nu gaat om een wethouder die overweegt om te stoppen, een gedeputeerde die zich wil heroriënteren of een Kamerlid dat zich wil voorbereiden op een volgende stap – het ontbreekt vaak aan een duidelijke structuur voor loopbaanbegeleiding. Juist tijdens het ambt is er weinig tijd en ruimte om met afstand te kijken naar persoonlijke drijfveren, sterktes en toekomstmogelijkheden. En na afloop van het ambt voelen velen zich op zichzelf teruggeworpen.
Daarom pleiten wij voor het normaliseren van loopbaangesprekken als vast onderdeel van het politieke ambt. Niet als “afscheidsbegeleiding”, maar als investering in de mens achter de functie. Want alleen als we onze ambtsdragers duurzaam begeleiden – vóór, tijdens én na hun bestuursperiode – kunnen we zorgen voor een gezond en veerkrachtig openbaar bestuur.
Kwalisite