11 mei 2022 – door Roeland Doornbosch – Algemeen directeur LoopbaanNaPolitiek
Politiek Verlof of Terugkeer garantie
Als coaches en begeleiders van politiek ambtsdragers komen we bij LoopbaanNaPolitiek regelmatig mensen tegen met een ‘terugkeergarantie’. Het is één van de lastigste onderwerpen van gesprek omdat het niet altijd goed gaat. We merken dat zowel de bestuurder áls de gemeente waar hij wethouder was, áls de oude werkgever, veel vragen hebben.
Een terugkeergarantie klinkt als een zekerheid, een vangnet, iets waar je op terug kunt vallen als het nodig is. Je hoeft je geen zorgen te maken, zo lijkt het. Maar niets is minder waar. Vaak heeft de persoon in kwestie na verloop van meerdere jaren als wethouder helemaal geen behoefte om ‘terug’ te keren naar zijn oude functie. En ook de oude werkgever zit er niet altijd op te wachten. En de latende gemeente denkt weinig of geen wachtgeld te hoeven betalen omdat iemand na aftreden meteen weer een salaris heeft.
Oorzaak?
De belangrijkste oorzaak is, dat iemand in de functie van wethouder nieuwe competenties ontwikkelt en went aan het feit dat er veel voor hem wordt geregeld zodat hij kan focussen op hoofdlijnen. Daardoor ontgroeit hij vaak de oude functie. Daarbij is het niet zelden zo dat een wethouder voorheen een lagere functie had met minder verantwoordelijkheid, weinig beslissingsbevoegdheid en bijbehorend lager salaris.
We merken dat het voor mensen vooral tegenvalt om weinig invloed te hebben en geen beslissingen meer te kunnen nemen. Dit is voor veel wethouders moeilijk te accepteren na jarenlang aan het roer te hebben gestaan.
Het lagere salaris zorgt er op zijn beurt voor dat iemand een aanvulling vanuit het wachtgeld houdt met bijbehorende sollicitatieplicht. Men moet dus feitelijk op zoek naar aanvullend inkomen om de uitkering volledig stop te kunnen zetten of afzien van het wachtgeld met bijbehorende rechten. Omdat iedere functie een zeker afbreukrisico kent, is dat laatste niet altijd verstandig. Dit financiële vangnet dat voormalig ambtsdragers hebben, zorgt ervoor dat zij niet in een financieel gat vallen na vertrek. Vooral voor mensen die meerdere termijnen achter de rug hebben en gewend zijn geraakt aan het salarisniveau behorende bij de politieke functie, is er een levenstandaard opgebouwd die niet altijd even makkelijk bij te stellen is.
Wethouder in de wacht
Voor de organisatie van waaruit iemand politiek verlof kreeg, geldt dat zij met ingang van dag één na vertrek van de betreffende wethouder verplicht is de salarisbetaling weer op zich te nemen, zonder dat men weet óf en zo ja waar deze persoon weer inzetbaar is. De oude functie is inmiddels al lang naar tevredenheid ingevuld. En voor nieuwe werkzaamheden zal er eerst uitgebreid intern gepuzzeld en gesproken moeten worden, om tot overeenstemming en zinvolle tijdsbesteding te komen.
Al met al leidt dit vaak tot een situatie waarbij de wethouder in de wacht wordt gezet. Er heerst onduidelijkheid en zowel de persoon als de organisatie komen onder druk te staan. Hierdoor zien wij regelmatig dat men niet bij elkaar komt in het vinden van een oplossing, waardoor er aan beide kanten stress ontstaat. Bij de wethouder omdat hij graag verder wil, maar niet kan. Bij de werkgever omdat die geen invulling krijgt voor het salaris dat ze moeten betalen.
We hebben zelfs gezien dat dit kan leiden tot een conflict tussen beide partijen en als resultaat daarvan zelfs overspannenheid bij de oud-wethouder met arbeidsongeschiktheid tot gevolg. Hoe zit het dan met die garantie?
Waar zit de garantie?
Een terugkeergarantie is eigenlijk politiek verlof. De toestemming die je van de werkgever, vaak een (semi) overheidsorganisatie, krijgt, om tijdelijk een politieke functie te bekleden en de publieke zaak te dienen. Daarbij horen afspraken over eventuele terugkeer. In die afspraken wordt echter niet meegenomen wat iemand in de wethoudersfunctie aan competenties ontwikkelt en wat hij daardoor te bieden heeft als het politiek verlof afloopt. En hier zou men het verschil kunnen maken.
Het wethouderschap zou gezien moeten worden als een fase waarin de persoon een belangrijke persoonlijke ontwikkeling doormaakt, in plaats van slechts een arbeidsrechtelijke constructie om iemand onbezoldigd verlof te geven. Als er gekeken zou worden naar de competentieontwikkeling van de persoon, kan van tevoren gedacht worden aan inzetbaarheid op een ander niveau in andere rollen. Een positieve kijk dus op de opgebouwde competenties en daarmee op de inzetbaarheid. Misschien moet het zelfs worden gezien als een hele uitgebreide (en betaalde) ‘leer-periode’, waarna de persoon terugkeert om al die nieuwe inzichten, bestuurlijke ervaring en contacten voor zijn werkgever in te kunnen zetten.
Zoals een recent voorbeeld uit mijn eigen praktijk, waar een oud wethouder bij de gemeente waar hij weer naar terugkeerde meteen ingezet werd als adviseur voor een jonge zittende wethouder en als projectleider voor een aantal complexe dossiers.
Koninklijke weg
Mocht het allemaal toch niet lukken, dan is er maar één koninklijke weg te bewandelen: een vaststellingsovereenkomst. Er is altijd de mogelijkheid om na een korte periode van bezinning en rust te kijken naar de mogelijkheden binnen de organisatie. Daar moet serieus werk van gemaakt worden door middel van meerdere gesprekken met de wethouder om een goed beeld van zijn competenties en ambities te krijgen. Dit kan worden afgezet tegen de mogelijkheden binnen de organisatie. Beide partijen hebben hier een verantwoordelijkheid in; rechten en plichten voor beide zijden liggen in de wet of cao beschreven.
Leidt de verkenning om tot een passende functie te komen niet tot een oplossing die beide partijen acceptabel vinden, dan biedt de rechtspositionele regeling voor ambtenaren of onderwijs cao ruimte voor een vaststellingsovereenkomst om tot ontbinding van de aanstelling over te gaan. Op deze wijze kunnen beide partijen verder.
De wethouder valt in dit geval terug op zijn APPA uitkering, kan ww aanvragen die verrekend wordt met zijn wachtgeld en heeft de ruimte en rust om aan zijn toekomstige loopbaan te werken, begeleid door een bureau dat daar ervaring mee heeft. Dit is de garantie die hij in ieder geval heeft.